Ανακοινώσεις για νέα ευρήματα στο συνέδριο
Ανακοινώσεις σε συνέδριο με αναφορές σε Ηφαιστίωνα, στήλη με φίδι, μαρμάρινη ζωφόρο με μακεδόνες στρατιώτες στο βάθρο του λέοντα που εικάζεται ότι οδηγεί ο Μ. Αλέξανδρος
Η παράσταση του ανδρός που που οδηγεί την πορεία των στρατιωτών αποτυπώνει κατά την εκτίμηση του ειδικού στη γλυπτική κ. Αντόνιο Κόρσο πορτρέτο του Μεγάλου Αλεξάνδρου
Ιδιαίτερα σημαντικά στοιχεία που επιβεβαιώνουν την επικεφαλής της ανασκαφής στον Τύμβο Καστά κυρία Κατερίνα Περιστέρη, ως προς τη χρονολόγηση του μνημείου στον 4ο π.Χ. αιώνα, έφερε στο φως η ομάδα των επιστημόνων του ΑΠΘ υπό τον καθηγητή κ. Γρηγόρη Τσόκα. Αυτά μεταξύ άλλων είναι εκ των νέων στοιχείων που περιλαμβάνουν οι επιστημονικές ανακοινώσεις της ανασκαφικής ομάδας με επικεφαλής την αρχαιολόγο κυρία Περιστέρη, στο πλαίσιο της 29ης Αρχαιολογικής Συνάντησης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Κομμάτι ξυλάνθρακα στην επίχωση του τάφου, εξωτερικά ψηλά δίπλα στη θολωτή στέγη, το οποίο εξέτασαν με τη μέθοδο του άνθρακα 14 οι επιστήμονες Γ. Συρίδης, Σ. Παυλίδης, Α. Χατζηπέτρος, Γρ. Τσόκας, χρονολογεί την κατασκευή στο τελευταίο τέταρτο του 4ου π.Χ. αιώνα!
Πέρα από τη χρονολόγηση είναι ενδιαφέρον ότι βρέθηκαν και μαρμάρινα μέλη από ζωοφόρο του βάθρου του Λέοντος που εντοπίστηκαν σε κοντινό σημείο στον Τύμβο Καστά της Αμφίπολης και συγκεκριμένα περί τα 120 μέτρα μακριά από τον περίβολο του τύμβου και εκτός του ταφικού μνημείου, εν μέσω έκτασης με εκατοντάδες ταφές. Στο ένα θραύσμα είναι εμφανής η ανάγλυφη παράσταση πολεμιστή με κράνος, ασπίδα και υπερμέγεθες δόρυ ενώ διακρίνονται η κεφαλή ενός αλόγου, ένα φίδι που σκαρφαλώνει σε δέντρο. Σύμφωνα με υποθέσεις της ανασκαφικής ομάδας, ενδεχομένως να ήταν τοποθετημένο στον χώρο όπου βρισκόταν η κιβωτιόσχημη θήκη. Το εύρημα δεν ήταν έως σήμερα γνωστό.
Επίσης, σύμφωνα με τον υπεύθυνο αρχιτέκτονα της ανασκαφής κ. Μιχάλη Λεφαντζή, υπήρχε μαρμάρινη ανάγλυφη ζωφόρος στη βάση του βάθρου, επί του οποίου ήταν ο λέοντας στην κορυφή του τύμβου. Σε αυτή αποτυπωνόταν παράσταση χαρακτηριστική μακεδονικής εικονογραφίας με μακεδόνες στρατιώτες, σάρισες, ασπίδες, μακεδονικό κράνος. Το σωζόμενο ανάγλυφο θραύσμα έχει ύψος 1,60 μ. και εκτιμάται ότι έφθανε συνολικά τα 2,70 μ.
Σύμφωνα με τον κ. Κόρσο, η μορφή του πολεμιστή που οδηγεί την πορεία των στρατιωτών«μια αρχετυπική ιδέα ενός ήρωα φέροντος τον οπλισμό ενός άλλου, όπως ο Πάτροκλος του Αχιλλέα». Συσχετίζει μάλιστα τη μορφή με κεφαλές που βρίσκονται σε μουσεία του εξωτερικού και την παράσταση της νεκρικής πομπής με αντίγραφό του- ένα «αναθηματικό ανάγλυφο χλαμυδοφόρου νέου της Πέλλας (βρίσκεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης) αφιερωμένο, σύμφωνα με την επιγραφή του, από τον Διογένη στον ήρωα Ηφαιστίωνα.
Τις εικασίες του Κόρσο, αλλά και μέρος των τοποθετήσεων της κας Περιστέρη και των υπόλοιπων εισηγητών αμφισβήτησαν ή ζήτησαν πρόσθετες εξηγήσεις συνάδελφοί τους και μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας που είχαν κατακλύσει το ακροατήριο.
Εκτός άλλων, έγινε αναφορά σε τεφροδόχο (μια λαβή βρέθηκε στην κιβωτιόσχημη θήκη από χάλκινο τεφροδόχο αγγείο) που παραπέμπει σε νεκρό με καύση. Επίσης, στο δάπεδο στον δεύτερο θάλαμο του μνημείου, διαπιστώθηκε ότι υπήρχε ένα «τετράγωνο αποτύπωμα» και σύμφωνα με εκτιμήσεις της ανασκαφικής ομάδας, υπήρχε βάση για άγαλμα μπροστά από τις «καρυάτιδες».
Από την κεραμική, η οποία σύμφωνα με την κυρία Περιστέρη εκτείνεται χρονικά από τον 4ο π.Χ. ως τα ρωμαϊκά χρόνια, προκύπτει ότι γίνονταν τελετές για αφηρωισμό.
Οι ανασκαφείς έχουν κατ' επανάληψιν τονίσει ότι η αποξήλωση του τύμβου από τα μάρμαρα του περιβόλου και του μνημείου έγινε από τους Ρωμαίους. Αξίζει να σημειωθεί ότι η κυρία Περιστέρη σημείωσε ότι έχει βρεθεί και ρωμαϊκή κεραμική, έως τον 3ο μ.Χ. αιώνα.
Πάντως, το εύρημα με τη στήλη που έχει παράσταση με φίδι ενισχύει την ερμηνεία για τελετουργίες (χθόνια λατρεία) στο μνημείο το οποίο, σύμφωνα με την επικεφαλής των ανασκαφών στον τύμβο της Αμφίπολης κυρία Περιστέρη, κατασκευάστηκε, τουλάχιστον αρχικά, ως ηρώον προς τιμήν του αφηρωισμένου Ηφαιστίωνα το τελευταίο τέταρτο του 4ου αιώνα. Επίσης, ο αρχιτέκτονας αναφέρθηκε σε τελετουργίες.
Αρχιτεκτονικά και οικοδομικά χαρακτηριστικά
Σημαντικά στοιχεία για τα αρχιτεκτονικά και οικοδομικά χαρακτηριστικά στην εξέλιξη του μνημειακού συνόλου τύμβου Καστά Αμφίπολης έδωσε ο κ. Λεφαντζής, ενώ εντυπωσιακές ήταν οι αναλύσεις του κ. Κόρσο για τη γλυπτική με επίκεντρο τη μελέτη διάσπαρτων μαρμάρινων αναγλύφων από την ευρύτερη περιοχή του τύμβου Καστά Αμφίπολης.
Κατά τους ανασκαφείς, με αφορμή τον θάνατο του Ηφαιστίωνα κατασκευάστηκε το μνημείο με την κιβωτιόσχημη θήκη. Ο περίβολος ενοποίησε το σύνολο του χώρου, ο οποίος είχε την ιερότητα προγενέστερων ηρωικών ταφών, και γίνεται η επιστέγαση -και με τον λέοντα στην κορυφή- της νέας λατρείας του αφηρωισμένου στρατηγού.
Σφίγγες, κόρες («καρυάτιδες») και βοτσαλωτό ψηφιδωτό με την «αρπαγή της Περσεφόνης» τοποθετούν χρονικά στην ίδια πρώτη φάση που χτίζεται το μνημείο, δηλαδή μαζί με την καμάρα. Είναι αξιοσημείωτο ότι, σύμφωνα με τα αρχιτεκτονικά στοιχεία, το τεμάχιο του μαρμάρου που ξεχονδρίστηκε για την κατασκευή των «καρυατίδων» έχει συσχετισθεί με το μάρμαρο που ξεχονδρίστηκε για την κατασκευή του γλυπτού του λέοντος.
Σε επόμενη οικοδομική φάση μπαίνει η θύρα και η γραπτή ζωφόρος, η οποία βρίσκεται ψηλά στους τοίχους του χώρου με το ψηφιδωτό.
Στην δική του παρουσίαση, ο κ. Δημήτρης Εγγλέζος ανέφερε ότι, όπως δείχνουν οι ειδικές μετρήσεις και οι υπολογισμοί που έχει κάνει, οι φθορές που εμφανίζει το βάθρο του Λέοντα της Αμφίπολης, είναι συμβατές με το συνολικό βάρος του αγάλματος. Ο κ. Εγγλέζος τόνισε ότι βάσει των αντικειμενικών δεδομένων και μόνο, ένα βαρύτερο άγαλμα από τον Λέοντα θα προξενούσε άλλου τύπου βλάβη στο βάθρο, όπως και ένα ελαφρύτερο. Ως πολιτικός μηχανικός, με μεγάλη εμπειρία σε αρχαιολογικά έργα, ο κ. Δημήτρης Εγγλέζος αποφεύγει να καταθέσει το τελικό συμπέρασμα -έστω και εάν μοιάζει πασιφανές. Ότι δηλαδή ο Λέων και το βάθρο του συνέθεταν ένα ενιαίο σύνολο και όλο μαζί βρισκόταν στην κορυφή του Τύμβου της Αμφίπολης.
Οι τοποθετήσεις της κας Κ.Περιστέρη
Στις 12.30 το μεσημέρι της Παρασκευής 04.03.2016, ξεκίνησε τη διάλεξή της η κυρία Περιστέρη μπροστά στο επιστημονικό κοινό. Συσχέτισε τα μορφολογικά και στιλιστικά χαρακτηριστικά των γλυπτών (σφίγγες, καρυάτιδες) και της ψηφιδωτής παράστασης με ανάλογα ευρήματα της ίδιας περιόδου από διάφορες άλλες αρχαιολογικές ελληνικές θέσεις. Παρουσίασε την αναπαράσταση ζωφόρου από το εσωτερικό του μνημείου(σχεδιασμένη από τον Μ. Λεφαντζή) με σκηνές μυθολογίας γύρω από τον εφηρωισμένο νεκρό. Τα κεραμικά - θραύσματα από αρυτήρες, μελαβαφή αγγεία, οξυπύθμενους αμφορείς –από όλους τους χώρους, χρονολογημένα από τον 4ο π.Χ ως τα ρωμαϊκά χρόνια, δείχνουν «τελετές για εφηρωισμό», ενώ μια λαβή από χάλκινο τεφροδόχο αγγείο παραπέμπει «σε καύση νεκρού» και σε χρήση χώρου «ως ηρώο από ιέρεια χρησμοδοτούσα». Για τα ίχνη σκελετικού υλικού που εντοπίστηκαν (δυο ανδρών, μιας γυναίκας, ενός ενήλικου άνδρα, και ελάχιστα οστά παιδιού) δεν υπάρχει σαφής εικόνα των ερευνητών ανθρωπολόγων. «Η αναμόχλευση, η διαταραχή και η καταστροφή ήταν τόσο μεγάλη που δυσκολεύει τη μελέτη», διευκρίνιζε, στις ερωτήσεις της Αγγελικής Κοτταρίδη για τον ακριβή εντοπισμό οστών και κεραμικής στη στρωματογραφία. Όσο για τη χρονολόγηση του μνημείου εμμένει στο τελευταίο τέταρτο του 4ου π.Χ αιώνα, στην επιχωμάτωση για την προστασία του από επιδρομές κατά τον 2ο π.Χ και στη μεταγενέστερη σύλησή του που είχε ως αποτέλεσμα και την μεγάλη καταστροφή του.
Τις υποθέσεις της ανέτρεψε ωστόσο για δεύτερη χρονιά στο ίδιο συνέδριο ο διευθυντής αρχαιολογικών έργων της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας κ Ευάγγελος Καμπούρογλου. «Τα αποτελέσματα αναλύσεων αποδεικνύουν πλέον μετά βεβαιότητας ότι ο λόφος Καστά ήταν φυσικός και όχι τεχνητός-τούμπα. Χρονολογούν την επιχωμάτωση στα 70 π.Χ. αφού είχαν προηγηθεί τουλάχιστον δυο συλήσεις ενώ δείχνουν ότι το άνοιγμα δεν ήταν αποτέλεσμα τυμβωρυχίας άλλα αποκόλληση εδάφους ενδεχομένως από σεισμό».
Στις επιγραφές με τη χαραγμένη λέξη «ΠΑΡΕΛΑΒΟΝ», το σύμπλεγμα «Ηφαιστίωνος» και την υπογραφή ΑΝΤ, αναφέρθηκε ο αρχιτέκτονας της ανασκαφής Μιχάλης Λεφαντζής. «Σημαίνει παραλαβή οικοδομικού υλικού πριν την τελική διαμόρφωση του περιβόλου από τον Αντίγονο για την ανέγερση μνημείου προς τιμήν του Ηφαιστίωνος» υποστήριξε, απαντώντας στις τοποθετήσεις αρχαιολόγων(Πολυξένη Αδάμ Βελένη) που εκτιμούν ότι δείχνουν μεταγενέστερες.
Οι «συσχετισμοί συσκοτίζουν παρά διαφωτίζουν», σχολίαζαν αρχαιολόγοι. «Οι ερμηνείες κάνουν κακό και αποπροσανατολίζουν τη σκέψη των ερευνητών από τα πραγματικά δεδομένα. Το ανάγλυφο και ο συσχετισμός του με το λιοντάρι είναι μια υπόθεση εργασίας. Η μορφή δεν μπορεί να έχει σχέση με τον Αλέξανδρο. Δεν είναι παρά ένας παις!», παρατήρησε η αρχαιολόγος Χάιδω Κουκούλη-Χρυσανθάκη. Την παράταση της συζήτησης αναγκάστηκε να διακόψει η πρόεδρος της συνεδρίας Μαρία Λιλιμπάκη–Ακαμάτη, «εδώ είναι Αρχαιολογικό Συνέδριο κι όχι ημερίδα για την Αμφίπολη. Η συζήτηση για την ανασκαφή θα διαρκέσει χρόνια», ανέφερε κλείνοντας την πεντάωρη παρουσίαση της Αμφίπολης.
.jpg)
