Ε.ΜΕ.Ι.Σ. - Σερραίων Πολιτεία: Τα επείγοντα για την Αμφίπολη και την ανάπτυξη της περιοχής

Οι μέχρι τώρα μεγάλες αρχαιολογικές ανακαλύψεις στον Τύμβο Καστά: περίβολος, θέση Λέοντα, Σφίγγες, Καρυάτιδες, βοτσαλωτή παράσταση, κεφάλι και φτερά Σφιγγών και η προσδοκία για εύρεση εκεί ταφής υψηλών νεκρών, έστρεψαν τα φώτα του ενδιαφέροντος στην περιοχή. Η επισήμανση της ανάγκης για διατύπωση ενός «πλάνου για την Αμφίπολη» (Master plan) φαίνεται να βρήκε αρκετά ευήκοα ώτα,  δημοσιεύματα είδαν το φως:

α) για την απαίτηση εκπόνησης «πλάνου υποδομών» του Υπουργού Πολιτισμού, από τον Δήμαρχο Αμφίπολης, κατόπιν εντολής του Πρωθυπουργού.

β) της εκπόνησης «πλάνου τουριστικής ανάπτυξης της περιοχής» από την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας που πρόσφατα ανακοίνωσε ο Περιφερειάρχης κ. Τζιτζικώστας στις Σέρρες.

Αρχικά, η εκδήλωση ενδιαφέροντος είναι κάτι θετικό, όμως, στεκόμαστε επιφυλακτικοί, δεδομένου ότι πολλές εμπειρίες στη χώρα μας από «αναπτυξιακά έργα» είναι αρνητικές. Σαν «αναπτυξιακό έργο» εμφανίσθηκε αρχικά ο αγωγός ΤΑΡ και ο γιγαντιαίος συμπιεστής ισχύος 126 μεγαβάτ που πρόκειται να εγκατασταθεί στην πυκνοκατοικημένη παραγωγική καρδιά του Νομού Σερρών. Στη συνέχεια έγιναν αντιληπτές οι ιδιαίτερα αρνητικές επιπτώσεις τους για τους άμεσα θιγόμενους οικισμούς, την πόλη των Σερρών, αλλά και ευρύτερα το Νομό. Αγνοώντας διαμαρτυρίες και ενστάσεις της τοπικής κοινωνίας και γενικά της κοινωνίας των Σερρών και παρά τις περί του αντιθέτου διαβεβαιώσεις του κ. Περιφερειάρχη και του κ. Αντιπεριφερειάρχη, το έργο προχωρεί με την έγκριση των περιβαλλοντικών όρων  από τον Υπουργό ΥΠΕΚΑ κ. Μανιάτη, σύμφωνα με τον αρχικό αρνητικό, έως καταστροφικό,  σχεδιασμό για τον Νομό. Η βόρεια Ελλάδα, χωρίς δικό της κανάλι πανελλαδικής εμβέλειας, είναι πολύ μακριά από το Λεκανοπέδιο και τα «κεντρικά» ΜΜΕ που τώρα μάλιστα περικόπτοντας τις δαπάνες τους, καλύπτουν ελάχιστα την επαρχία, έτσι δεν ακούστηκαν οι αδύναμες φωνές των διαμαρτυρομένων της τοπικής κοινωνίας, στο Πανελλήνιο.

Για την περιοχή της Αμφίπολης, όπως και για κάθε περιοχή, είναι σημαντικό ζήτημα η ανάπτυξή της, όμως ζητούμενο είναι η «βιώσιμη, η αειφόρος ανάπτυξη», στο πλαίσιο της οποίας αυτό που τώρα επείγει είναι η προστασία των αρχαιολογικών χώρων του φυσικού περιβάλλοντος και του τοπίου. Αν η είδηση για 4.000 αιτήσεις αδειοδότησης για «καντίνες» αποδείχθηκε υπερβολή, σίγουρα θα υπάρξουν (αν δεν υπάρχουν ήδη) αιτήσεις για καταλύματα, κατασκευές που θα απειλήσουν τους αρχαιολογικούς χώρους, το ιδιαίτερο φυσικό περιβάλλον, το τοπίο, τη «βιώσιμη ανάπτυξη».

Διαβάσαμε ότι υπήρχαν, σε παλαιότερα σχέδια, προβλέψεις για ανάπτυξη της περιοχής, ώστε να αποκτήσει η Αμφίπολη 25.000 κατοίκους. Πού, στον μικρό οικισμό των 200 περίπου σήμερα κατοίκων, ο οποίος είναι κτισμένος μέσα στον αρχαιολογικό χώρο; Μήπως, αντίθετα, θα έπρεπε να εξετασθεί σοβαρά η μετεγκατάστασή του; Και μην πει κανείς ότι αυτά τα πράγματα δεν γίνονται στην Ελλάδα. Αυτή η χώρα, σε πολύ πιο δύσκολους καιρούς, αποκατέστησε αξιοπρεπώς τους 1,5 εκατομμύριο πρόσφυγες της Μικρασιατικής καταστροφής, μετεγκατέστησε υφιστάμενους οικισμούς όταν αυτό ήταν αναγκαίο, όπως στην περίπτωση του αρχαιολογικού χώρου των Δελφών. Γιατί κάτι τέτοιο θα ήταν ανέφικτο σήμερα για την περίπτωση του μικρού οικισμού της Αμφίπολης;

Τα ζητήματα ανάπτυξης, χωροθέτησης, προστασίας των αρχαιολογικών χώρων, του φυσικού περιβάλλοντος και του τοπίου είναι «καυτά» και δύσκολα διαχειρίσιμα από τις τοπικές κοινωνίες, που τις περισσότερες  φορές ενδίδουν σε πιέσεις τοπικών ή άλλων συμφερόντων, εις βάρος των «αειφόρων» επιλογών.

Ευχής έργο θα ήταν κάποιος ανεξάρτητος φορέας, όπως π.χ. ένα Πανεπιστήμιο, να αναλάβει την εκπόνηση ενός Master plan, με τη συνεργασία όλων των «εμπλεκομένων» για την περιοχή της Αμφίπολης.

Ίσως ένα πιο οραματικό μακροχρόνιο σχέδιο θα ήταν: υπό την ομπρέλα του Υπουργείου Μακεδονίας Θράκης να συνεργασθούν οι δύο Περιφέρειες Κεντρικής Μακεδονίας και Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης στην χρηματοδότηση εκπόνησης ενός σχεδίου από το ΑΠΘ και το ΔΠΘ, εντοπισμού-ανάδειξης- αξιοποίησης του τόξου των αρχαιολογικών χώρων που υπάρχουν στα παράλια της Βόρειας Ελλάδας, όπου ενδεικτικά αναφέρονται εδώ οι: Άκανθος, Αρχαία Στάγειρα, Αμφίπολη, Άργιλος, Ηώνα, Φίλιπποι, Άβδηρα και Μαρώνεια. Το προηγούμενο σχέδιο θα μπορούσε να αντλήσει στη συνέχεια πόρους από το νέο ΕΣΠΑ για την υλοποίησή του.  

Σήμερα, όμως, άμεσα και τάχιστα, πρέπει να στραφεί το ενδιαφέρον της Πολιτείας στην εκπόνηση ενός «σχεδίου» για την περιοχή της Αμφίπολης, που στη συνέχεια θα πάρει θεσμική μορφή και θα ορίζει «ζώνες οικιστικού ελέγχου», τι πρέπει να προστατευθεί αυστηρά που μπορούν να κατευθυνθούν οι επενδύσεις κ.λ.π. Ένα σοβαρό πόνημα που θα μπορούσε  άμεσα να αξιοποιηθεί ως βάση για το «σχέδιο προστασίας και ανάδειξης της περιοχής» είναι η μελέτη του ομότιμου καθηγητή Αρχιτεκτονικής του ΑΠΘ κ. Γιώργου  Καραδέδου και των αρχαιολόγων συνεργατών του κ. Κουκούλη, και κ. Μαλαμίδου, για το «αρχαιολογικό πάρκο Αμφίπολης». Οι προβλέψεις της προηγούμενης μελέτης για «ζώνες οικιστικού ελέγχου» πρέπει να διατηρηθούν και να επεκταθούν, λαμβάνοντας υπόψη  πλέον, το ιδιαίτερο βάρος για την περιοχή του λόφου Καστά,  των μέχρι τώρα ευρημάτων του και αυτών που πιθανά (μάλλον βέβαια) θα προκύψουν στο μέλλον.

Αυτό είναι το ζητούμενο, εδώ πρέπει να στρέψουν το ενδιαφέρον τους οι πολιτικοί μας, να υψώσουν τη φωνή τους οι αρχαιολόγοι και οι σύλλογοί τους, που φαίνεται να είναι απόντες από μια τέτοια συζήτηση, ενώ πολλοί από αυτούς αρέσκονται σε συνεχείς και ανούσιες παρεμβάσεις στα κανάλια, επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον τους στο ποιόν ή σε ποιους ανήκει ο τάφος.

Ας κινητοποιηθούμε όλοι για την προώθηση της επιστημονικά, αναπτυξιακά, εθνικά, ορθολογικά, σωστής προστασίας και ανάδειξης του ευρύτερου χώρου της περιοχής της Αμφίπολης, αλλά και ολόκληρου του Νομού Σερρών, πέρα από στενά τοπικά συμφέροντα, εύκολες δημιουργίες εντυπώσεων, με σοβαρότητα και αγάπη για τον τόπο. Ας στραφούν τα φώτα του ενδιαφέροντος στις «ουσιαστικές ευκαιρίες» που δίνονται από τη σημασία των ευρημάτων της περιοχής της Αμφίπολης, της ανάδειξης του «αρχαιολογικού τόξου» πόλεων στη βόρειο Ελλάδα αλλά επίσης και στις μεγάλες απειλές, που αντιμετωπίζει ο Νομός από «αναπτυξιακές» παρεμβάσεις που μπορεί να αναδειχθούν αρνητικές έως καταστροφικές και για τις οποίες εκφράζουμε την αγωνία μας.

- Δημήτριος Δημούδης, πρόεδρος του Σωματείου «Εταιρεία Μελέτης και Έρευνας της Ιστορίας των Σερρών (Ε.ΜΕ.Ι.Σ)

- Αριστοτέλης Νανιόπουλος, καθηγητής ΑΠΘ, πρόεδρος του Σωματείου «Σερραίων Πολιτεία»