James Romm
GREEK or
ROMAN?
Amphipolis Tomb Yields Amazing Finds But Mysteries Linger
Archeological finds at the Amphipolis tomb may date back to Alexander the Great. That news delights modern Greeks. But what if the tomb is Roman?
With their economy cratering and their government shaky, the Greeks are praying that Alexander the Great—or rather, his mother or son, or one of his generals—will come to their rescue. Greece has high hopes that the giant tomb now being excavated at Amphipolis contains one of these ancient Macedonian leaders. But when the inner chambers of the structure are revealed, sometime within the next few weeks, there may be bitter disappointments in store.
Thus far the tomb at Amphipolis has produced artistic wonders, adding to speculation that its occupant(s) held very high rank. During the past week a superb mosaic, depicting a mythological rape scene, was uncovered on the floor of an antechamber: Hades, driving a chariot, is shown dragging the goddess Persephone down to his underworld kingdom, while a conspiratorial Hermes guides the team of horses. Even with a large circular section missing (but perhaps recoverable), this mosaic is clearly a masterwork, as are the sculpted caryatids (columns in the shape of women) that stand guard just in front of it.
Though these finds have amazed observers worldwide and delighted the Greek nation, they have told little about what might lie beyond the tomb’s as-yet unbreached fourth entrance wall. In fact both the mosaic and the caryatid columns have raised questions as to whether the building dates to the era of Alexander the Great’s successors —the last quarter of the 4th century B.C.— or may even be Roman rather than Greek in provenance.
Establishing the date of ancient monuments is often not easy, especially in the absence of inscriptions or easily datable objects like coins and pottery sherds. No such clues have yet been announced by the archaeological team at Amphipolis, a group led by Katerina Persisteri. Peristeri has vigorously claimed that the structure she is excavating dates to the last quarter the 4th century B.C., the tumultuous era that followed Alexander’s conquest of his vast Asian empire and his sudden demise in 323, but has not said why she thinks so. In a recent interview, Peristeri responded angrily to those who have challenged this date, hinting that it relies on conclusive evidence that, for undisclosed reasons, has not as yet been made public.
Among these challengers is Olga Palagia, professor of archaeology at the University of Athens. After the caryatids were uncovered last month, Palagia, an expert in the history of ancient sculpture, suggested that they were carved not by the Greeks or Macedonians of Alexander’s era, but by Romans of a much later time imitating their Greek predecessors. The mosaic too looks to her eyes more like a work of the 1st than the 4th century B.C. In her view, the Amphipolis building may not hold Macedonian remains at all, but perhaps served to memorialize a Roman military victory in the area—perhaps that at Philippi, a site not far from Amphipolis, where, after the assassination of Julius Caesar, his heir Octavian defeated the senatorial armies of Brutus and Cassius.
Should Palagia’s Roman-era dating prove correct, the Amphipolis find would still be hugely important, but nonetheless deeply disappointing to the Greek nationalist feelings that the excavation has aroused. The idea that the tomb is linked to Alexander —a heroic leader who inspires great pride in modern Greeks— has figured prominently in the announcements and press conferences held by the excavators. Top government officials, including Prime Minister Antonis Samaras, have made highly publicized visits to the site and have claimed it as a monument to the glories of Greek, not Roman, civilization.
By now there is a great deal riding on what will be revealed in the main chambers of the tomb, presumably just beyond the recently cleared third antechamber. A nation beset by economic woes and political uncertainty may receive a badly needed boost to its self-confidence, a reminder of a glorious past when its kings ruled much of the world. Or it may see evidence of the decline that followed, the centuries after Alexander’s when Greeks became subject to “barbarian” Roman invaders. Research into the past has always been politicized in the Aegean region, but the questions surrounding Amphipolis, hopefully due to be answered in the next few weeks, have brought the politics of archaeology to a whole new level.
|
ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ή ΡΩΜΑΪΚΟΣ;
Ο τύμβος της Αμφίπολης φέρνει εκπληκτικά ευρήματα, αλλά τα μυστήρια παραμένουν
Τα αρχαιολογικά ευρήματα στον τύμβο της Αμφίπολης μπορεί να χρονολογούνται στην εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Αυτά τα νέα χαροποιούν τους νεοέλληνες. Αλλά, τί γίνεται αν ο τύμβος είναι ρωμαϊκός;
Με την οικονομία κατακερματισμένη και την κυβέρνηση επισφαλή, οι Έλληνες εύχονται ο Μέγας Αλέξανδρος -ή έστω η μητέρα του, ο γιος του ή ένας από τους στρατηγούς του- να έρθει να τους σώσει. Η Ελλάδα τρέφει μεγάλες ελπίδες ότι ο τεράστιος τύμβος που ανασκάπτεται στην Αμφίπολη φιλοξενεί έναν από αυτούς τους αρχαίους Μακεδόνες. Αλλά όταν αποκαλυφθούν οι εσωτερικοί θάλαμοι, κάτι που θα γίνει τις επόμενες εβδομάδες, μπορεί να υπάρξουν απογοητεύσεις.
Μέχρι στιγμής από τον τύμβο της Αμφίπολης έχουν έρθει στο φως καλλιτεχνικά θαύματα, καθώς και η εικασία ότι ο ένοικος ή οι ένοικοί του είναι υψηλές προσωπικότητες. Την περασμένη εβδομάδα ένα εντυπωσιακό ψηφιδωτό που αποτυπώνει μία μυθολογική σκηνή αρπαγής: ο Άδης, οδηγώντας ένα άρμα, τραβά τη θεά Περσεφόνη στο βασίλειο του Κάτω Κόσμου, ενώ ο θεός Ερμής καθοδηγεί τα άλογα του άρματος. Με έναν ακόμη κυκλικό σημείο να λείπει (αλλά πιθανώς αποκαλύψιμο), αυτό το μωσαϊκό είναι ξεκάθαρα ένα αριστούργημα, όπως και οι γλυπτές Καρυάτιδες που φρουρούν την είσοδο του θαλάμου.
Αν και αυτά τα ευρήματα έχουν εντυπωσιάσει όλον τον κόσμο και το ελληνικό έθνος, λίγα έχουν πει για το τι μπορεί να κρύβεται πίσω από τον μη αποκαλυφθέντα ακόμη τοίχο πίσω από την τέταρτη θύρα. Και το μωσαϊκό και οι Καρυάτιδες έχουν εγείρει τα ερωτήματα όπως αν το κτίσμα χρονολογείται την εποχή των διαδόχων του Μ.Αλεξάνδρου -το τελευταίο τέταρτο του 4ου πΧ αιώνα- ή ακόμη ότι μπορεί να είναι ρωμαϊκός παρά ελληνικός.
Η χρονολόγηση ενός αρχαίο μνημείου δεν είναι συχνά εύκολη, ειδικά αν δεν υπάρχουν επιγραφές ή εύκολα χρονολογήσιμα αντικείμενα, όπως νομίσματα ή αγγεία. Τέτοια στοιχεία ακόμη δεν έχουν ανακοινωθεί από την ανασκαφική ομάδα της Αμφίπολης, με επικεφαλής την Κατερίνα Περιστέρη. Η κ.Περιστέρη έχει ισχυριστεί με σθένος ότι ο τάφος τοποθετείται στο τελευταίο τέταρτο του 4ου πΧ αιώνα, την ταραγμένη εποχή που ακολούθησε τις κατακτήσεις του στην Ασία και τον ξαφνικό θάνατό του το 323 πΧ, αλλά δεν έχει πει γιατί το πιστεύει αυτό. Σε πρόσφατη συνέντευξή της, η κ.Περιστέρη απάντησε οργισμένα σε όσους αμφισβήτησαν αυτή τη χρονολόγηση, υπονοώντας ότι έχει στηριχθεί σε αποδείξεις που για άγνωστο λόγο δεν έχει αποκαλύψει μέχρι στιγμής.
Ένας από αυτούς τους αμφισβητίες είναι η Όλγα Παλαγγιά, καθηγήτρια Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Μετά την ανακάλυψη των Καρυάτιδων, τον περασμένο μήνα, η Παλαγγιά, ειδική στην ιστορία της αρχαίας γλυπτικής, υποστήριξε ότι δεν έχουν σμιλευτεί από Έλληνες ή Μακεδόνες της αλεξανδρινής εποχής, αλλά από Ρωμαίους σε μεταγενέστερο χρόνο μιμούμενοι τους Έλληνες προκατόχους τους. Το ψηφιδωτό υπολογίζει ότι είναι έργο του 1ου παρά του 4ου αιώνα πΧ. Κατά την άποψή της ο τύμβος της Αμφίπολης δεν μπορεί να φιλοξενεί Μακεδόνα ένοικο, αλλά ίσως να αποτελεί μνημείο κάποιας ρωμαϊκής στρατιωτικής νίκης στην περιοχή, πιθανώς στους Φιλίππους, μία περιοχή κοντά στην Αμφίπολη, και όπου μετά τη δολοφονία του Ιούλιου Καίσαρα, ο Οκταβιανός νίκησε το στρατό του Βρούτου και του Κάσιου.
Αν η χρονολόγηση της Παλαγγιά αποδειχθεί σωστή, το εύρημα της Αμφίπολης θα παραμείνει αναμφισβήτητα εξέχουσας σημασίας, ωστόσο το ελληνικό εθνικό συναίσθημα που θα έχει προκαλέσει η ανασκαφή θα είναι βαθιά απογοητευτικό. Η ιδέα ότι ο τύμβος συνδέεται με τον Μέγα Αλέξανδρο, τον ηρωικό ηγέτη που συνεχίζει να εμπνέει υπερηφάνεια ακόμη και σήμερα τους Έλληνες, έχει περίοπτη θέση στις ανακοινώσεις και τις συνεντεύξεις Τύπου των ανασκαφέων. Κορυφαίοι κυβερνητικοί αξιωματούχοι, συμπεριλαμβανομένου και του Έλληνα πρωθυπουργού, Αντώνη Σαμαρά, έχουν επισκεφθεί την Αμφίπολη και έχουν ισχυριστεί ότι είναι ένα μνημείο προς τιμήν του ελληνικού και όχι του ρωμαϊκού πολιτισμού.
Αλλά, τώρα, υπάρχει ένα μεγάλο στοίχημα για το τι θα αποκαλυφθεί στους κύριους θαλάμους του τάφου, πιθανώς ακριβώς πίσω από τον προσφάτως εκκαθαρισμένο τρίτο προθάλαμο. Ένα έθνος βασανισμένο από τα οικονομικά δεινά και την πολιτική αβεβαιότητα μπορεί να λάβει μία ανύψωση της αυτοπεποίθησής του, μία υπενθύμιση ενός ενδόξου παρελθόντος, όταν οι βασιλιάδες του κυβερνούσαν σχεδόν όλον τον κόσμο. Ή μπορεί να δουν μία απόδειξη της παρακμής που ακολούθησε, τους αιώνες μετά τον Μέγα Αλέξανδρο, όταν οι Έλληνες αποτέλεσαν στόχο εισβολής των "βάρβαρων" Ρωμαίων. Η ιστορική έρευνα ήταν πάντα πολιτικοποιημένη στην περιοχή του Αιγαίου, αλλά τα ερωτήματα γύρω από την Αμφίπολη, που ελπίζουμε να απαντηθούν τις επόμενες λίγες εβδομάδες, έχουν φέρει την πολιτική της αρχαιολογίας σε άλλο επίπεδο.
|
ΘΕΜΑ: Μ.Μ.Ε., ΠΡΟΣΩΠΑ & ΘΕΣΕΙΣ
.jpg)
