Η Ολυμπιάδα και οι άλλες θεωρίες για τον διάσημο ένοικο

Μυστήριο, η 60άχρονη του Τύμβου | Παράγοντες του υπουργείου Πολιτισμού «δείχνουν» τη μητέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου παρότι, σύμφωνα με πηγές, ετάφη στην Πύδνα

Όλες οι θεωρίες που έχουν ακουστεί μέχρι σήμερα για τον «ένοικο» του τάφου της Αμφίπολης βασίστηκαν στην εξιχνίαση της ταυτότητας ενός νεκρού. Από χθες, οι νεκροί είναι τουλάχιστον πέντε και το μυστήριο παίρνει άλλη τροπή. «Το πιο ενδιαφέρον στοιχείο για μένα είναι τα αποτεφρωμένα οστά. Πρέπει να ανήκουν στον αρχικό νεκρό του τάφου», επισημαίνει ο καθηγητής Πέτρος Θέμελης.

Ο καταξιωμένος αρχαιολόγος διατυπώνει τη δική του θεωρία: «Πρόκειται για τα υπολείμματα από μια καύση η οποία έχει συληθεί βάναυσα και βάρβαρα. Οι υπόλοιπες ταφές πρέπει να είναι δευτερεύουσες, όπως συμβαίνει σε συλημένους τάφους στη διάρκεια των ρωμαϊκών χρόνων».

Πολλοί ήλπιζαν σε ένα σκελετό και πως ο καθορισμός του φύλου θα απέκλειε αυτόματα τη μία ή την άλλη ομάδα των υποψήφιων «ενοίκων». Τώρα έχουμε και μια γυναίκα που περιπλέκει ακόμα περισσότερο τα πράγματα. Δύο ήταν τα γυναικεία ονόματα που ακούστηκαν περισσότερο στο πλαίσιο των θεωριών που διατυπώθηκαν. Της Ρωξάνης, συζύγου του Μεγαλέξανδρου, και της μητέρας του, Ολυμπιάδας. Η πρώτη αποκλείεται γιατί η ηλικία που πέθανε (περίπου 30 χρόνων) δεν ταιριάζει με την ηλικία του σκελετού. 

Σύμφωνα με υπηρεσιακούς παράγοντες του υπουργείου Πολιτισμού, ο σκελετός μπορεί να ανήκει στην Ολυμπιάδα, μητέρα του στρατηλάτη η οποία δολοφονήθηκε από τον Κάσσανδρο με λιθοβολισμό στην Πύδνα, το 316 π.Χ. Σε ηλικία που ταιριάζει, πάνω κάτω, με αυτήν του σκελετού. «Η δική της ταφή», σημειώνουν, «δικαιολογεί το λιοντάρι στην κορυφή του λόφου Καστά γιατί ήταν η μητέρα του Αλέξανδρου και είχε διατελέσει αρχηγός του στρατού σε ορισμένες φάσεις». 

Για το θέμα αυτό ο καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Εμμανουήλ Μικρογιαννάκης, σημειώνει πως «οι φιλολογικές πηγές μάς λένε άλλα» και προσθέτει: «Η Ολυμπιάδα ετάφη στην Πύδνα. Αν ο Κάσσανδρος την έθαψε στην Αμφίπολη πρέπει να του αποδώσουμε σταλινικά κίνητρα. Πρώτα δολοφονούσε κάποιους και μετά τους έκανε μεγαλοπρεπείς κηδείες για να αποφύγει τις αντιδράσεις».

Στο ίδιο ερώτημα, ο κ. Θέμελης εμφανίζεται κατηγορηματικός: «Δεν μπορούμε να στηρίζουμε τέτοιες υποθέσεις σε δεδομένα που δεν αντέχουνε», υπογραμμίζει. Για τον ανασκαφέα της αρχαίας Μεσσήνης μόνο η χρονολόγηση των οστών μπορεί να ρίξει φως στο «τούνελ» της ανασκαφής: «Να χρονολογηθούν χοντρικά, τουλάχιστον, ώστε να γνωρίζουμε αν πρόκειται για νεότερες ταφές ή όχι», επισημαίνει. Ο γνωστός αρχαιολόγος αναφέρεται στο μεγάλο «ανακάτωμα» που παρατηρείται στον τάφο. «Ο δολοφονημένος», εικάζει, «μπορεί να είναι τυμβωρύχος που συγκρούστηκε με άλλους “συναδέλφους” του».

Προκειμένου να αποσαφηνιστεί η σημερινή, θαμπή εικόνα της ανασκαφής, «πρέπει η κ. Περιστέρη να παρουσιάσει τα ανασκαφικά δεδομένα», τονίζει η καθηγήτρια Κλασικής Αρχαιολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, Χρυσούλα Παλιαδέλη. Η στρωματογραφία θα δείξει «ποιες ταφές σχετίζονται με το μνημείο, ποιες ανήκουν στο ίδιο σύνολο ή βρέθηκαν διάσπαρτες στα χώματα της ανασκαφής». 

«Είναι γοητευτικό ανάμεσα στους σκελετούς να βρίσκεται και εκείνος μιας γυναίκας 60 ετών», σημειώνει η ίδια. «Η Ολυμπιάδα είχε περίπου αυτήν την ηλικία όταν πέθανε. Για να συσχετίσουμε το σκελετό με το μνημείο πρέπει να γνωρίζουμε ακριβώς τη θέση που βρέθηκε. Αν βρέθηκε στον κιβωτιόσχημο τάφο ή στα μπάζα που τον σκέπασαν». 

«Δεν υπάρχει περίπτωση να υπάρχει διάσημη νεκρή στο μνημείο της Αμφίπολης γιατί ο τάφος είναι μεταγενέστερος». Η διευθύντρια του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης, Πολυξένη Βελένη, εμφανίζεται κατηγορηματική. Η ίδια κατεβάζει την επίσημη χρονολόγηση του μνημείου από το τελευταίο τέταρτο του 4ου αιώνα π.Χ. (325-300 π.Χ.) στο δεύτερο μισό του 3ου μέχρι τα μέσα του 2ου αι. π.Χ. 

«Ενδεχομένως», σημειώνει η γνωστή αρχαιολόγος, «θα πρέπει να αποσυσχετίσουμε τον περίβολο από το μνημείο. Πιθανόν ο περίβολος να δημιουργήθηκε στο τέλος του 4ου αιώνα. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι και ο τάφος δημιουργήθηκε την ίδια περίοδο». Και εξηγεί το γιατί: «Το μνημείο με την πολυπλοκότητα που διαθέτει δείχνει μια ελληνιστική άποψη και ιδεολογία στην ανάμιξη διαφόρων διακοσμητικών στοιχείων. Επίσης δεν γνωρίζουμε αν πρόκειται για το μοναδικό τάφο στο λόφο Καστά. Πιστεύω ότι μπορεί να βρεθεί παλιότερος τάφος που ενδεχομένως να σχετίζεται με τον περίβολο». Πάντως αν οι ταφές που αποκαλύφθηκαν είναι οικογενειακές, «η συνήθεια αυτή άρχισε να διαδίδεται και να επικρατεί στα ελληνιστικά χρόνια».

Η κ. Βελένη εμφανίζεται κατηγορηματική και ως προς την σημαντικότητα του μνημείου. «Πρόκειται για ένα μνημείο πολύ σπουδαίο από μόνο του». Επισημαίνει, ωστόσο, πως «η σπουδαιότητα αυτή δεν προϋποθέτει πως πρέπει να σχετίζεται οπωσδήποτε με μια βασιλική οικογένεια. Κακώς δημιουργήθηκαν τέτοιου τύπου προσδοκίες και μάλιστα σε πολύ πρώιμο στάδιο της έρευνας». 

ΑΝΤΩΝΗΣ ΚΑΡΑΤΖΑΦΕΡΗΣ

akaratzaferis@e-typos.com 

ΠΗΓΗ